Tactiek om te begrijpen review

Tactiek is voor velen een moeilijk te bevatten begrip. In militaire opleidingen wordt voornamelijk de nadruk gelegd op de drills en procedures, het 'hoe'. De tactische principes die hieraan ten grondslag liggen, de 'waarom', blijven soms achterwege. Het in 2009 gepubliceerde boek Tactiek om te begrijpen brengt daar verandering in.

In tegenstelling tot andere standaardwerken is Tactiek om te begrijpen geen dikke pil. Het is met 64 bladzijden relatief dun, is toegankelijk geschreven en bevat veel illustraties. Aan de hand van voorbeelden en gevechtsacties uit de recente krijgsgeschiedenis (van de meidagen van 1940 tot aan de oorlog in Afghanistan) worden de beginselen van tactiek helder uitgelegd.

Tijdloze, tactische principes

In het eerste hoofdstuk wordt tactiek gedefinieerd als de "Leer van het verplaatsen, opstellen en inzetten van troepen in het gevecht". De niveaus van militair optreden (militair-strategisch, operationeel en tactisch) worden behandeld en er worden vier tijdloze, tactische principes onderscheiden, die elk in een eigen hoofdstuk verder worden toegelicht: sterker zijn dan de tegenstander, vuuroverwicht, vuur en beweging en vrijheid van handelen.

Het boek legt uit dat het gevecht gewonnen wordt door sterker te zijn dan de tegenstander, wat niet alleen bereikt kan worden door grotere aantallen maar ook door het concentreren van eigen middelen en het gebruik van vuursteun. Dit wordt toegelicht met behulp van een voorbeeld uit de Zesdaagse Oorlog in 1967. In het derde hoofdstuk wordt ingegaan op het verkrijgen en behouden van vuuroverwicht, dat volgens het boek bestaat uit de elementen massa en precisie. Er wordt onderscheid gemaakt tussen vuur om de tegenstander uit te schakelen en vuur om de tegenstander te onderdrukken. Hierbij worden voorbeelden aangehaald van een Nederlandse eenheid in een hinderlaag in 2006 in Uruzgan, Afghanistan, en van een Israelisch tankeskadron tijdens de Yom Kippur-oorlog in 1973.

Hoofdstuk vier behandelt aan de hand van gevechtsacties uit de Falklandoorlog en de Tweede Wereldoorlog het begrip vuur en beweging, het gebruik van onderdrukkend vuur om te kunnen manoeuvreren. Daarbij worden voorbeelden getoond van afwisselend vuren en bewegen, het gebruik van vuursteun, maar ook van het gebruik van een vuurbasis. In hoofdstuk vijf wordt besproken hoe vrijheid van handelen kan worden verkregen en behouden. Maatregelen als verkenning, geheimhouding, beveiliging, misleiding, verrassing en het gebruik van reserves worden toegelicht met voorbeelden uit de Falklandoorlog in 1982 en de oorlog in Irak in 2003.

De rol van het terrein en de commandant

"Het terrein dicteert" is een bekende kreet binnen Defensie. Het is niet voor niets een van de factoren uit het militaire besluitvormingsproces (OATDOEM). In het hoofdstuk "De commandant en het terrein" wordt ingegaan op de invloed van het terrein, inclusief natuurlijke en kunstmatige hindernissen, naderingen, beheersende terreindelen, opstellingen, dekkingsmogelijkheden en schootsvelden. Als voorbeeld wordt operatie Anaconda uit 2002 in Afghanistan gebruikt.

In hoofdstuk zeven beschouwen de auteurs de rol van de commandant, als leider maar ook als tacticus, en welke eisen dit stelt aan een commandant. Dit wordt onderstreept aan de hand van een beschrijving van het optreden van een Nederlandse compagniescommandant tijdens de slag om de Grebbeberg in mei 1940. Het laatste hoofdstuk sluit af met de vraag of tactiek te leren is. Hoewel gevechtservaring de beste methode is om tactische ervaring op te bouwen, krijgt niet iedereen de kans om gevechtservaring op te doen. Toch is tactiek te leren, door te leren van de ervaring van anderen.

Over de auteurs

Brigadegeneraal b.d. Otto van Wiggen, luitenant-kolonel b.d. Theo Pollaert en luitenant-kolonel b.d. Erik Jellema zijn alle drie officieren van de infanterie en delen een belangstelling in krijgshistorie en een passie voor hun vak. De auteurs bezochten regelmatig voormalige slagvelden en verzorgen zo nu en dan nog battlefield tours. Van Wiggen was onder andere commandant van het Korps Commandotroepen en 11 Luchtmobiele Brigade, en Chef Staf bij het 1e Duits-Nederlandse Legerkorps. Hij schreef ook het boek Niemand is belangrijker dan het team. Jellema diende eveneens bij de Luchtmobiele Brigade en het Korps Commandotroepen en was o.a. compagniescommandant van de Bravo-compagnie van 11 Infanteriebataljon Luchtmobiel in Sebrenica in 1995. Luitenant-kolonel b.d. Theo Pollaert overleed helaas op 14 september 2008 en heeft de publicatie van het boek niet meer mee mogen maken.

De illustraties in het boek zijn verzorgd door oud-officieren Wim Rietkerk en Emile Post.

Conclusie

Tactiek om te begrijpen is geen uitputtend naslagwerk dat alle aspecten van tactiek behandelt, maar dat was ook niet het doel van de auteurs. In plaats daarvan is het kort, bondig, en toegankelijk. Het is in eerste instantie bedoeld voor commandanten van gevechtseenheden op het niveau van groep tot en met bataljon, en delen van het boek zijn zelfs opgenomen in de in 2016 uitgebrachte nieuwe versie van het Handboek Militair Land dat wordt verstrekt aan alle militairen van de Koninklijke Landmacht. Maar het boek is ook zeker de moeite waard voor elke militair en burger die zich in tactiek interesseert. En nu met het uitbreken van oorlog in Oekraïne de krijgsmacht zich weer richt op het gevecht tegen een conventionele tegenstander, is dit boek weer minstens zo relevant als toen het werd uitgebracht.